Voor veel mensen is discriminatie geen incident maar een terugkerende ervaring. Op straat, school of bij het zoeken naar een baan. Dat laatste komt aantoonbaar vaak voor. Met exact eenzelfde cv heb je alleen door je Nederlands klinkende achternaam 60% (!) meer kans om door de selectie heen te komen dan een sollicitant met een Arabisch klinkende achternaam, beschreef Lieselotte Blommaert met haar collega’s. Niet alleen op de arbeidsmarkt is dit een probleem. Denk bijvoorbeeld aan de racistische scheldpartijen tegen voetballers met een donkere huidskleur. Of moslimvrouwen die op straat aan hun hoofddoek worden getrokken. Daarnaast laten verschillende onderzoeken zien dat racisme al speelt op de basisschool; witte kinderen van 6 tot 8 jaar willen vaak liever spelen met andere witte kinderen (zie deze studie).
Discriminatie is overal
Het is onmogelijk om al die ervaringen te melden bij een antidiscriminatievoorziening. Slechts een klein deel van de gediscrimineerde mensen heeft het uithoudingsvermogen om dit te doen (zie dit Movisie-rapport). Toch horen wij regelmatig van verschillende gemeenten dat zij niets doen aan de aanpak van discriminatie omdat er nauwelijks meldingen worden gedaan in hun gemeente. Uit landelijke onderzoeken weten we dat discriminatie overal in het land speelt (zie bijvoorbeeld dit SCP-rapport). Blindstaren op meldcijfers is dus niet aan te raden. Waarmee je lokaal wél echt een verschil kunt maken, is door in iedere gemeente in te zetten op de preventie van discriminatie.
Zet in op preventie
Discriminatie wordt deels veroorzaakt door je persoonlijke vooroordelen en stereotypen. Die kunnen verminderd worden door inleving en empathie. Denk bijvoorbeeld aan theaterstukken waarin je als het ware in de schoenen staat van een persoon die gediscrimineerd wordt. Door je in te leven in mensen die ‘anders’ zijn dan jij en die gediscrimineerd worden, worden die mensen minder anders. Een mooi voorbeeld is een theaterstuk van AanZ dat op mbo’s door het hele land is opgevoerd. Studenten leefden zich in de verhalen van lesbische vrouwen, homomannen en biseksuele personen in. Zoals verwacht op basis van eerdere onderzoeken, observeerden we in een onderzoek hiernaar dat de studenten meeleefden en met compassie gingen praten over homo- en biseksuele personen. Als gemeente kun je ervoor kiezen om zulke programma’s gratis aan scholen aan te bieden of te organiseren in buurthuizen.
Sociale normen
Naast je persoonlijke vooroordelen en stereotypen wordt discriminatie veroorzaakt door sociale normen: wat mensen denken dat ‘normaal’ is. Wanneer mensen denken dat discriminatie wordt afgekeurd, doen zij meer hun best om niet te discrimineren. Dat werkt ook omgekeerd. Daarom is het schadelijk wanneer we veel discriminerende opmerkingen in de politiek of media horen en het ‘normaal’ lijkt. Als gemeente kun je tegenwicht bieden door lokaal een inclusieve boodschap uit te dragen. Bijvoorbeeld door je uit te spreken tegen discriminatie, zeker bij incidenten binnen de gemeente. Maar ook op belangrijke dagen zoals op 21 maart, de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie. Dan laat je zien dat wat er landelijk ook gebeurt, jouw gemeente inclusie in een hoog vaandel draagt.
Handreiking
Dit zijn slechts een paar voorbeelden van wat je als gemeente kunt doen tegen discriminatie. Andere mogelijkheden zijn campagnes, het regionale mkb ondersteunen in de aanpak van arbeidsmarktdiscriminatie of in buurten inzetten op vooroordelen en stereotypen verminderen. In de handreiking Antidiscriminatiebeleid voor gemeenten vind je verschillende voorbeelden. Of je aanpak succes heeft, kun je meetbaar maken door de ervaringen van betrokkenen in beeld te brengen. Valkuil is om af te gaan op meldcijfers bij het lokale antidiscriminatiebureau. Want niet alle discriminatie-ervaringen kunnen gemeld worden. Maar een stevig gefundeerde preventie van discriminatie kan wél werkelijkheid worden. Daarmee breng je een inclusieve omgeving waarin iedereen zich thuis voelt een stukje dichterbij.
Over de auteur: Hanneke Felten is senior onderzoeker bij Movisie en richt zich op effectief discriminatie aanpakken.
